gün adları latın dillərlə germən dillərində onların qarşılıqları türkcədə

 

عباس نعیمی

23/11/1391

کیلاسیک گون آدلاری (آیین دوشونجه­ ایلکه­لی گون آدلاری)

اوغوز گونو (جوما گونو)، یارانیش گونو

   اوغوزخانین آدیلا آدلانان گون دیر. تورک میتولوژیسینده، هر نه اوغوزخانلا باشلانیر. اوغوزخان، گؤیدن گؤی رنگلی ایشیق ساچاغیندان چیخان گؤزل بیر قیزلا سئویشیب ائوله­نیر. بئله بیر یاناشما میتولوژی باخیمیندان بیرینجی گؤروش­لر کیمی یاناشما دیر.اوغوزخان­لا او قیزین ائولنمه­سیندن اوچ اوغلو اولور. گون­خان، آی­خان، اولدوزخان

   بو اولایدان بیر نئچه زامان گئچیر. بیر گون اوغوز اووا چیخیر . بیر گؤلون اورتاسیندا بیر آغاج گؤرور. آغاجین کؤغوشوندا گؤزل بیر قیز اوتورموشدو. اونون گؤزلری گؤیدن چوخ گؤی، ساچلاری چای دالغالاری، دیشلری میرواری کیمی ایمیش. او قیزلا سئویشیر ائوله­نیر اوندان اوچ اوغول­لاری اولور. گؤی­خان، داغ­خان، دنیز خان،

 اوغوزنامه­ده اولان اینسان، بیر تک اینسان وئریلیر. اوغوزخانین آتلیغیلا یارانان آلتی اینسانین بیرلیگی­ایله توپلو یارانیر. او توپلودا اؤزونو خاقان اعلام ائدیر. (تانریلار توپلوسونو یارادیر). تانریلار توپلانتیسی­نی بیز یونان میفینده ده گؤروروک. اونلارین باشین زئوس دورور. ائله بو ییغینتی هفته بؤلگوسونون سببی ساییلیر.

   اوغوز یا ایلک اینسان گونو، یارانیش اولاییلا باغلی ساخلانیلیب.

اینگیلیس دیلینده Friday، قدیم اینگلیسجه frigedæg    یا Freya's day دئییلیر. Freya؛ موقددس سئوگی، گؤزل­لیک آنلامیندا دیر.

 

Freya؛ موقددس سئوگی، گؤزل­لیک آنلامیندا دیر.

آلمانجادا، frije-dagaz یا dayFrigg's دئییلیر. Frigg ، بولوت­لا گؤی تانریسی، سئوگی تانریسی، ائلچی دوشمک گونو

فرانسیزجادا Jeudi دئییلیر. Jeudi، یارانیش گونو

لاتینجه­ده dies Veneris (Venus's day) دئییلر. Venus، رومون سئوگی­ایله گؤزل­لیک تانریجاسی دیر.

یونانجادا hemeraAphrodites یا day of Aphrodite دئییلیر.

Aphrodite؛ یونانین سئوگی­ایله گؤزل­لیک تانریسی دیر.

 

گؤردویوموز کیمی تورکجه­ده آدلانان اوغوز یوخاریدا گلن باشقا دیل­لرده­کی آنلاملارین بوتونو ایچه­ریر.

 

اولدوز گونو،

    اولدوزخان، اوغوزخان­لا ایشیغین ایچیندن چیخان قادینلا ائولنمه­ییندن دوغولور. اولدوزون جینسی، گونشله آیا تای ایشیق جینسیندن دیر. یئتدیلیک توپلوسوندا اولدوغوندان، هفته آدلارینین بیر گونو اونلار آدلانیر. باشقا دیل­لرده، بو گون بئله آدلانیر:

اینگیلیسجه، Saturday، اورتا اینگیلیسجه­ده  saterday، اسگی اینگیلیسجه­ده sæter(nes)dæg  (Saturn's day) دئییلیر.

Saturn؛ گونشین آلتینجی گزه­گه­نی، سامان­یولونون ایکینجی بویوک گزه­گه­نی ژوپیتئر(مشتری)دن سونرا دیر. روملارین ایچینده نوجوم(astronomical) تانریسی­نین آدی دیر.

لاتینجه­ده dies Saturni  (day of Saturn) دئییلیر.

 Saturn؛ روم­لارلا ایتالیانلارین اکینچی­لیک تانریسی، عئینی حالدا Ops-ین اری دیر.

یونانجادا hemera Khronu (day of Cronus) آدلانیر.

 Cronus؛ اوغلو زئوس-ون  الیله دئوریلمه­میشدن دونیایا حوکم سورن یونان تانریسی(Titan) ایدی.

 

گونش گونو،

   گون­خان، اوغوزخان­لا ایشیغین ایچیندن چیخان قادینین ائولنمه­ییندن دوغولور. گونشین جینسی، اولدوزلا آیا تای ایشیق جینسیندن دیر.

اینگیلیسجه­ده Sunday، اورتا اینگیلیسجه­ده   sone(n)dayیا sun(nen)day ، اسگی اینگیلیسجه­ده sunnandæg   ( day of the sun) دئییلیر.

لاتینجه­ده dies solis   (day of the sun) دئییلیر.

یونانجادا hemera heli(o)u  (day of the sun) آدلانیر.

 آلمانجادا sunnon-dagaz ،sonntag   (day of the sun) آدلانیر.

 

آی گونو؛

    آی­خان، اوغوزخان­لا ایشیغین ایچیندن چیخان قادینین ائولنمه­ییندن دوغولور. آیین جینسی، اولدوزلا گونشه تای ایشیق جینسیندن دیر. آی، تورک(اؤزل­لیک­له آذربایجان)لرین آیین­دوشونجه­سی­نین تمل­لریندن ساییلیر. اسطوره­لرین بیر چوخوندا آیین گوجلو یئری واردیر.

اینگیلیسجه­ده Monday ، اورتا اینگیلیسجه­ده  monday  یا mone(n)day، قدیم اینگیلیسجه­ده mon(an)dæg  (day of the moon)  دئییلیر.

لاتینجه­ده dies lunae  (day of the moon) دئییلیر.

اسگی یونانجادا hemera selenes   (day of the moon) آدلانیر.

آلمانجادا  Montag  (day of the moon) دئییلیر.

فرانسیزجادا Lundi (day of the moon) آدلانیر.

 

گؤی گونو،

   گؤی­خان، اوغوزخان­لا آغاجین کوغوشوندا اوتوران قیزین ائولنمه­ییندن دوغولور. گؤی، داغ­لا(یئر، تورپاق) دنیزله بیر آنادان دیرلار. اینسان یئر اوزونده دوردوغوندا، گؤی ال چاتماز اولور. گؤیدن ایلدریم شاخیب هر نه­یه توتسا یاندیرا بیلیر، یاغیش یاغیب، فیرتیلانار قووزانیر. اوچ گون اول­لده( اولدوز، گونش، آی) هئچ بیر فیرتینا باش وئرمه­دن، فیرتینا گؤی گونونده (آخیر چرشمبه­دن) باشلانا بیلر. آخیر چرشمبه مراسیمی، بونا دایاناراق، آرایا گلیر.

اینگیلیسجه، Tuesday ، اورتا اینگیلیسجه­ده  tiwesday یا tewesday، اسگی اینگیلیسجه­ده tiwesdæg  (Tiw's (Tiu's) day) دئییلیر.

Tiu (Twia) ؛ اینگیلیس/آلمان ساواشلا گؤی تانریسی دیر. او قوزئی تانریسی TYR له تانینیر.  

لاتینجه­ده dies Martis   (day of Mars) دئییلیر. Mars؛ رومون ساواش تانریسی دیر.

اسگی یونانجادا hemera Areos  (day of Ares) آدلانیر. Ares، یونانین ساواش تانریسی دیر.

آلمانجادا، Donnerstag ((thunder's day ، ایلدریم تانریسی دیر.

گؤردویوموز کیمی، گؤی گونو آدلاندیرماقلا، گؤیله ایلگی­لی بوتون اولایلاری ایچه­ریر. فیرتینا آدلاندیردیغیمیز اولایین ایچینده، ساواش، ایلدریم یئر آلیر. باشقا دیل­لرده اولان آنلاملارین بوتونونو گؤی گونو ایچه­ریر.

 

   داغ گونو (یئر گونو، تورپاق گونو)،

داغ­خان، اوغوزخان­لا آغاجین کوغوشوندا اوتوران قیزین ائولنمه­ییندن دوغولور. داغ(یئر، تورپاق) دنیزله گؤیله بیر آنادان دیرلار. داغ، یئرله توپراغی آینی آنلام داشییرلار.

اینگیلیسجه، Wednesday ، اورتا اینگیلیسجه­ده Wednesday ، wednesdai یا wodnesday  
، اسگی اینگیلیسجه­ده wodnesdæg (Woden's day) دئییلیر.

Woden ؛ اینگیلوساکسان/تیتونیک تانریلارینین باشقانی دیر. او یابان اووچولوغون لیدئری دیر. او چوخ دلی­لر لیدئرلریندن­دیر. Norse"" تانریسی Odin له تانینیر. 

لاتینجه­ده dies Mercurii    (day of Mercury) دئییلیر. Mercury ؛ رومون آلیش-وئریش، گزی، دانیشیق، بیلیم تانریسی دیر. او باشقا تانریلارین ساوجی­سی دیر.

اسگی یونانجادا hemera Hermu   (day of Hermes) آدلانیر. Hermes ، یونانین آلیش-وئریش، کَلک، یارادیجیلیق، اوغورلوق تانریسی دیر. او باشقا تانریلارین ساوچی­سیلا خبرچی­سی دیر. او یولچولارین اولگولرینی جهنمله اؤلوم ایله­تن کیمی اؤزونده ساخلاییر.

 

   دنیز گونو؛

دنیزخان، اوغوزخان­لا آغاجین کوغوشوندا اوتوران قیزین ائولنمه­ییندن دوغولور. دنیز، داغلا گؤیله بیر آنادان دیرلار.

اینگیلیسجه­ده Thursday، اورتا اینگیلیسجه­ده thur(e)sday ، اسگی اینگیلیسجه­ده thursdæg   دئییلیر.

Thor ؛ Norse""-ین ایلدریم تانریسی دیر. 

لاتینجه­ده dies Jovis     (day of Jupiter) دئییلیر. Jupiter ؛ رومون تانریلار تانریسی دیر. او ایشیقلا ایلدریمین یارانماغینا حوکم وئریر.

اسگی یونانجادا hemera Dios    (day of Zeus) آدلانیر. Zeus ، یونانین گؤیلر(جنت) تانریسی  دیر. او تانریلار تانریسی دیر.

 

 

 

قایناقلار:

1-    اَصلی-کَرَم، میرعلی سید سلامت، آشینا یایین ائوی، بیرینجی باسین 1384-جی گونش ایلی، تبریز

2-     William Morris, editor, The American Heritage Dictionary of the English Language, New College Edition, Houghton Mifflin Company, Boston, 1976

3-     Webster's Encyclopedic Unabridged Dictionary of the English Language, Portland House, New York, 1989

4-     William Matthew O'Neil, Time and the Calendars, Sydney University Press, 1975

5-      The Royal Greenwich Observatory provides information on time, the calendar, the date of Easter, the equation of time, leap years, and the year 2000 AD.

6-     The United States Naval Observatory has several systems of time.